16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Anayasa değişikliği referandumunun ardından geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum sağlanması amacıyla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’ın başında bulunduğu Bakanlar Kurulu tarafından 233 maddelik Kanun Hükmünde Kararname (KHK) imzalandı. 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 9 Temmuz 2017 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kararnameyle, bazı kanunlarda geçen Bakanlar Kurulu ibareleri, Cumhurbaşkanı şeklinde değiştirildi. Ancak kararnamede, Anayasa değişikliği ile ilgisi bulunmayan bazı yasalarda da değişiklik yapıldı.
CHP’nin açtığı dava sonucunda KHK’nın tümünün iptali talebini reddeden Anayasa Mahkemesi, söz konusu kararnamenin 228 farklı düzenlemesinin ise iptaline hükmetti. 7 Aralık 2023 tarihli 482 sayfalık kararın gerekçesi, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Yüksek Mahkeme, iptal kararını temelde iki gerekçeye dayandırdı. Bazı değişiklikler, Anayasa’ya uyum ve Yetki Kanunu kapsamında olmadığı gerekçesiyle iptal edildi. Diğer maddeler ise Anayasa’da yer alan temel hak ve hürriyetlere ilişkin kararname çıkarılamayacağı, bunların ancak yasayla düzenlenebileceği gerekçesiyle iptal edildi.
KHK ile rektör atama yetkisine iptal
Buna ilişkin en dikkat çekici iptal, rektör atamalarına ilişkin oldu. Daha önce rektörler, üniversitelerde yapılan seçimler sonucunda YÖK’ün gösterdiği üç aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanıyordu. Ayrıca rektör olabilmek için profesör olarak üç yıl olarak görev yapmak gerekiyordu. Ancak bu düzenleme, kararnameyle kaldırıldı ve rektörlerin doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanacağı hükme bağlandı.
Bu düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı bularak iptal eden Anayasa Mahkemesi, gerekçesinde “Devlet üniversitelerine rektör atanma şartlarında değişiklik öngören kural, Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Dördüncü Bölümü’nde yer alan kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa’nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır” dedi.
Kararnameyle yükseköğretim kurumlarında yabancı uyruklu öğretim elemanı çalıştırılmasına ilişkin esas ve usuller de düzenlenmişti. Bunun Anayasa’da yapılan düzenlemelere uyum kapsamında olmadığını belirten mahkeme, iptal kararına imza attı.
Merkez Bankası kararı
Kararnameyle, Merkez Bankası Başkanı’nın Bakanlar Kurulu kararıyla 5 yıllık süreci içinde atanacağına ilişkin fıkra yürürlükten kaldırılmıştı. Kararnamedeki bu düzenlemeyi de iptal eden mahkeme, rektörlerle ilgili gerekçesini Merkez Bankası yönünden de aynen yazdı. Kararda, düzenlemenin “KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kaldığı” belirtildi.
Öte yandan kararname uyarınca 112 Acil Çağrı Merkezini asılsız ihbarda bulunarak meşgul ettikleri tespit edilen kişilere il valileri tarafından 250 TL idari para cezası verilmesinin önü açılmıştı. Mahkeme, idari yaptırımlara ilişkin düzenlemelerin kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemeyeceğini bildirdi.
Mahkeme, Cumhurbaşkanı tarafından atanan İdari İşler Başkanlığı personeli için yaş sınırını ortadan kaldıran düzenlemeyi de “kamu hizmetlerine girme hakkına” ilişkin olduğu bunun ancak yasayla düzenlenebileceğini bildirdi. Yine İdari İşler Başkanlığı personelinden emeklilik veya yaşlılık aylığı alanların aylıklarının kesilmeyeceğine ilişkin kararname maddesinin de iptaline karar verildi.
Göç İdaresi Başkanlığı’nın yeniden yapılandırılmasına ilişkin kararname maddesi de iptal edildi.
TRT Genel Müdürüne en yüksek devlet memurunun aldığı aylık ve sözleşme ücretinin ödeneceği, aylık ödemelerinde ek gösterge, kıdem ve taban aylıkları ile sosyal yardım, zam ve tazminatların esas alınacağına ilişkin düzenleme de mülkiyet hakkına ilişkin düzenlemelerin KHK ile düzenlenmeyecek yasak alan içinde kaldığı gerekçesiyle iptal edildi. TRT Yönetim Kurulu’nun amaçlarına uygun şirket kurmasına izin veren düzenleme de Anayasa’ya uyum kapsamında görülmedi ve iptal edildi.
Mahkeme, iptal kararlarının 12 ay sonra yürürlüğe girmesine de hükmetti.
DW Türkçe’ye engelsiz nasıl erişebilirim?
